آیین نقاره زنی در حرم امام رضا علیه السلام 

مسافران زیادی وقتی به مشهد سفر میکنند ذوق به شنیدن صدای مراسم نقاره زنی حرم امام رضا را دارند. و البته نیز این ذوق بیراه نیست. شنیدن صدای نقاره  از بارگاه ملکوتی امام رضا علیه السلام بسیار دلچسب و حس معنوی عالی دارد.

شاید بد نباشد بگوییم که باید بسیار خوشحال باشید که در ایام عید به این شهر و حرم امام رضا سفر کنید تا صدای خاص نقاره زنی در مشهد در ایام عید را به گوش خود بشنوید.

ویدئو نقاره زنی حرم امام رضا ( ع )

البته قابل ذکر است که نقاره هر روز قبل از نماز عصر و نماز ظهر نواخته می شود اما آنچه برای ایام میلاد شادی نواخته می شود نوای دیگری دارد. با فلسفه نقاره زنی آشنایی پیدا کنید و برای کسب اطلاعات بیشتر با من همراه باشید.

از آنجا که شاعران زیادی شعر در مورد آیین نقاره‌ زنی در حرم امام‌ رضا گفته اند ما در اینجا نیز بخشی از آنها را آورده ایم.

شعر در مورد نقاره زنی با عنوان نقاره از سید حسین عمادی سرخی

از شوق رضا دلم تپیدن دارد

نقاره این حرم شنیدن دارد

گر قیمت آن بود تمام هستی

یک بار زیارتش، خریدن دارد

مراسم نقاره زنی حرم امام رضا تنها برای انتقال حس خوشی به زائرین انجام نمی‌شود. در واقع فلسفه نقاره زنی اطلاع رسانی به زائران می باشد.ذهر نقاره که در حرم امام رضا نواخته می شود بلکه هر نقاره زنی در ساعتی خواست و در روزی معین حاکی است خبری خاص است. هرچند در گذشته بار خبررسانی آیین نقاره‌ زنی در حرم امام‌ رضا بسیار بیشتر از اکنون بود.

اما در حال حاضر نیز صداهای مختلف نقاره زنی در مشهد خبر میدهد که وقت نماز، تبریک به مناسبت میلاد یکی از ائمه، یا تسلیت به عنوان عزاداری شخصی مهم است! گاهی نیز بی موقع نقاره ها به صدا درمی آیند آنها که با شهر و حرم غریبه تر هستند شاید ندانند این صدا برای چه طنین انداز شده است اما آنها که مجاور حرم هستند به خوبی می‌دانند آیین نقاره زنی حرم که نزدیک به اذان صبح و یا زمانهایی به غیر از آنچه مرسوم است به صدا درمی آیند خبر از یک حاجت روایی دارد. احتمالا کسی شفا خواسته و شفای خود را از حرم دریافت کرده!

ریشه مراسم نقاره زنی حرم امام رضا

آیین نقاره زنی حرم ریشه در فرهنگ مردم شرق دارد. شرم تنها ایرانیان بلکه رومیان و یونانیان نیز برای اطلاع رسانی در جنگ ها شادمانی ها و خبررسانی های مهم از طبل و کرنا و شیپور استفاده می کردند.

آنها برای آغاز جنگ موسیقی خاص خود را داشتند. برای خبررسانی شادمانی و جشن در شهر نیست از همین ابزار استفاده می کردند. و این ابزار و اطلاع رسانی با کرنا و طبل و دهل همچنان چرخید و چرخید تا به مردم ایران زمین رسید و از آنجا در حرم مطهر امام رضا باقی مانده است. هرچه باشد صدای خوش دارد و ساعاتی باعث شادی و شعف روحیه زائرین امام رضا می شود.

تاریخ مراسم نقاره زنی حرم امام رضا و ایران

فلسفه نقاره زنی به خبررسانی در شهرها بر می گردد. ازآنجا که نقاره زنی در حرم کنونی با ساز طبل و دهل برای خبررسانی در دستگاه و دربار شاهان و امیران و حاکمان مرسوم بوده است در حرم امام رضا نیز باقی مانده است. زیرا چه مسلمانان امام رضا علیه السلام را امیرو حاکم مشهد و ایران می دانند.

شاید به همین دلیل است و آیین غار زنی از بین رفته است و تنها موسیقی شادی است که از حرم مطهر امام به گوش می رسد. در گذشته نیز در نزدیکی دربار شاهی مرسوم بود که ساعاتی همچون نزدیک صبح و یا شب صدای نقاره و ساز و دهل چیزی شبیه به آیین نقاره‌ زنی در حرم امام‌ رضا شنیده می شد و همین صدا هم اکنون از حرم امام رضا به گوش میرسد‌.

البته این روزها نقاره زنی فقط در نزدیکی دربار مرسوم بود بعد از آن در دوره پادشاهی صفویه نقاره زنی و آیینی مرسوم در تمام شهرهای بزرگ تبدیل شد.

جالب است بدانید در آن زمان این رسم برای ازدواج ها نیز شکل گرفت و به آن شادیانه میگفتند. با توجه به اینکه در زمان صفویه و خراسان مورد توجه پادشاهان قرار گرفت و به عنوان پایتخت در نظر گرفته شد آیین نقاره زنی در مشهد به این شهر نیز راه یافت.

در این دوران بود که یکی از شاه های صفوی دستور داد که نقاره های مخصوص حرم حضرت امام رضا نواخته شود و آن شکل نواختن تا به امروز ادامه دارد. این نوع آیین نقاره زنی حرم از نظر شاه نقاره زنی سلطانی نام داشت. در وصف این نوع ساز سلطانی شاعران شعر در مورد نقاره زنی زیاد گفته اند که در این مقاله به برخی از آنها اشاره کرده ایم.

سازهای مرسوم مراسم نقاره زنی حرم امام رضا

 احتمالا با شنیدن صدای آیین نقاره‌ زنی در حرم امام‌ رضا و نقاره زنی در مشهد می توانید حدس بزنید که این ساز با چه وسایلی نواخته می‌شود.

 البته بی شک در یافت هایی که برای نقاره زنی چیزی بیش از سه نفر نوازنده نیاز است‌. نوازنده ها برخی تبلت هایی مخصوص دارند بعضی کرنا دارند. تپه های مخصوص نقاره زنی از مواد و مصالحی همچون مس و چدن ساخته شده‌اند روی شان با پوست دباغی شده و با چوب های مخصوص بر روی آنها کوبیده می شود. کرنا نیز مانند شیپور سازی بازی است.

قد این ساز غریب و بلند و کشیده چیزی حدود ۱۲۰ سانتی متر می باشد‌. جنس آن معمولاً مس یا برنج آبکاری شده است و تمام این سازها در خود شهر مشهد ساخته می شود. دمیدن در کرنا نیروی بسیار زیادی می خواهد و اشخاصی که در کرنا می دمند باید ریه های قوی داشته باشد.

 همچنین بد نیست بدانید طبل ها در آیین نقاره زنی حرم هرکدام صدای خاص دارند و حتی اسم نام آنها با یکدیگر متفاوت می باشد. به عنوان مثال طبل سر چاشنی  وقتی با صدای کرنا هماهنگ شود به عنوان طبل شادیانه و ایام عید استفاده می شود.

تپه های دیگری مانند تبلت گاه بر گاه، تخم مرغی و ساده نیز وجود دارد. برخی صدای زیر ۲۰ دارند و برخی صدای و بسیار بلند و رسا! در واقع نواختن نقاره نیز  نیاز به دانش موسیقی دارد و هر کسی نمی تواند بفهمد که در ایام شاد چگونه و در ایام عزا چگونه بنوازد.

مکان مراسم نقاره زنی حرم امام رضا کجاست

اگر دوست دارید بدانید که صدای نقاره در حرم از کجا نزدیک تر به گوش شما می رسد با من در سفر اس ۲۴  همراه باشید‌. نقاره خانه که در گذشته به آن نوبت خانه نیست می گفتند جایگاه ویژه و اختصاصی برای اجرای آیین نقاره زنی و جایگاه کسانی است که موسیقی نقاره را به خوبی می دانند. نواختن نقاره نیز آیین مخصوص به خود را دارد و فلسفه نقاره زنی جالب است.

به عنوان مثال کسی که سرگروه نقاره زنان است کرونای خود را به سمت گنبد حرم امام رضا علیه السلام می گیرد. در واقع این حرکت نوعی کسب اجازه برای نواختن نقاره میباشد و بعد از آن سایرین شروع به نواختن طبل و کرنا می کنند.

 جایگاه نقاره زنی در بالای ایوان شرقی حرم قرار دارد این مکان ارتفاع بالایی دارد و این باعث شده از جای جای حرم به آن دید داشته باشید و صدا به وضوح شما برسد. به هر حال اگر به دنبال آدرس دقیق نقاره‌خانه می باشید باید به صحن انقلاب اسلامی یا صحن عقیق مراجعه کنید.

 شاید جالب باشد که بدانید جایگاه نقاره زنی در زمان قاجار ساخته شده است البته قبل از قاجار نیز به این جایگاه در مکان دیگری وجود داشت.

در زمان قاجار نقطه کنونی نقاره‌خانه حرم بلندترین نقطه شهر برای اطلاع رسانی بوده است.همچنین جالب است بدانید در زمان قاجار به جایگاه ویژه نقاره زنی در حرم مطهر کرنا خانه نیز می گفتند. کسانی که به شغل نقاره زنی مشغول بودن نیست عمل جات نام داشتند.

 علاوه بر این اطلاعات بهتر است بدانید کاشی‌کاری‌های نقاره خانه و سبک معماری آن برای توریست بسیار جذاب است. این ساختمان دو طبقه بوده که طبقه پایینی آن به نگهداری وسایل مورد نیاز نقاره زنی اختصاص دارد. حال توجه شما را به شعری راجع به نقاره زنی جلب می کنم.

شعر در مورد نقاره زنی با عنوان صدای نقاره…

شاعر محسن طاهری

قصه ی خنجر است و اسماعیل، حرف قربانی غم ساره ست

گر چه موضوع قصه چشمانِ پیر مردی فقیر و بیچاره ست…

پیر مردی که چشم هایش را داده تا سایه نور را نکُشد

دوست دارد ولی نمی بیند ، نوه اش را که توی گهواره ست

خاطراتش هنوز می گذرد، جنگ در گوش های او پیداست

این طرف زوزه ی گلوله و تانک…آن طرف های و هوی خمپاره ست

آخرین لحظه بود و از ته دل ، آیه را خواند و مستجاب افتاد

بین دنیای پست و چشمانش بعد از آن روز سدّ و دیواره ست!

تاریخچه طبل نوازی و آیین نقاره‌ زنی در حرم امام‌ رضا 

قبل از نقاره زنی در حرم و ایران یا آیین نقاره زنی حرم اسنادی از طبل‌ها از 5500 سال قبل از میلاد در جهان وجود دارد. اگر به دنبال فلسفه نقاره زنی  هستید با من همراه باشید. طبل های یافت شده با پوست تمساح ساخته شده اند و در چین پیدا شده اند، جایی که بیشتر برای مقاصد مذهبی استفاده می شده است. درام ها در طول تاریخ برای اهداف ارتباطی مورد استفاده قرار گرفته اند.

قبل از توسعه ست درام، طبل ها و سنج هایی که در تنظیمات موسیقی نظامی و ارکستر استفاده می شد، توسط نوازندگان مختلف کوبه ای به طور جداگانه نواخته می شد. اگر موسیقی صدای بیس درام، مثلث و سنج بود، سه نوازنده کوبه ای برای نواختن این سه ساز استخدام می شدند.

در دهه 1840، نوازندگان کوبه ای شروع به آزمایش با پدال های پا کردند تا بتوانند بیش از یک ساز را بنوازند، اما این دستگاه ها تا 75 سال دیگر به تولید انبوه نخواهند رسید. در دهه 1860، نوازندگان سازهای کوبه ای شروع به ترکیب چندین طبل در یک مجموعه کردند.

طبل باس، طبل، سنج و سایر سازهای کوبه ای همگی با چوب های طبل دستی زده می شدند.

طبل‌زنان در نمایش‌های تئاتر موزیکال و نمایش‌های صحنه، که در آن بودجه برای ارکسترهای پیت وجود دارداغلب محدود بود و با توسعه تکنیک‌ها و وسایلی که آنها را قادر می‌سازد نقش‌های چند نوازنده کوبه‌ای را پوشش دهند، به ایجاد مجموعه درام کمک کرد. نواختن دو درام به گونه‌ای توسعه داده شد که یک نفر را قادر می‌سازد باس و تله را با چوب بنوازد.

در حالی که موسیقی برای اولین بار برای همراهی سربازان در حال راهپیمایی طراحی شد، این رویکرد ساده و سرراست درام نوازی منجر به تولد موسیقی رگتایم شد، زمانی که ضرب‌های ساده مارش با هم ترکیب شدند. این باعث ایجاد حس نوسان و رقص بیشتر شد. درام ست در ابتدا به عنوان “تله ست” نامیده می شد و از اواخر دهه 1800 تا دهه 1930، درامرها به عنوان “درامر تله” شناخته می شدند. در دهه 1870، درامرها از “پدال اورهنگ” استفاده می کردند. بیشتر درامرها در دهه 1870 ترجیح می دادند برای نواختن چندین درام به جای استفاده از یک پدال آویزان، طبل دوبل را بدون هیچ پدالی انجام دهند.

شما می توانید برای سفر به مشهد از سایت سفراس 24 تور مشهد رزرو نمایید.