چهار طاقی بازه هور یک بنای بسیار قدیمی مربوط به گذشته‌ای بسیار دور در ایران باستان است که در اطراف مشهد قرار دارد. خراسان به عنوان سرزمینی کهن که تاریخ و روزگاران زیادی به خود دیده است پر از شگفتی‌ها و آثار به جا مانده‌ای از دوران‌های گذشته است. آثار تاریخی به جا مانده از گذشتگان، معمای، هنر و فرهنگ آن دوران را در دل خود پنهان دارد. که در تور مشهد بازدید از این مکان ها خالی از لطف نیست.
بسیاری از این بناها به دلایل طبیعی و یا انسانی و ساخت و سازها تخریب شده‌اند و تعدادی هم با همت مردم و مسئولین حفظ و در آثار ملی ثبت شده‌اند. بازدید از آثار تاریخی برای جوانان و نوجوانان و برای افرادی که علاقه به سیر در تاریخ و آشنایی با فرهنگ گذشتگان دارند و به دنبال کشف راز و رمزی که در دل سنگی بناهاست می‌باشند، بسیار جذاب و مناسب است.
چهار طاقی بازه هور یکی از همین بناهای تاریخی است که از دوره ساسانیان به جا مانده است و درباره سرگذشت و کاربرد آن حدس و گمان‌های بسیاری وجود دراد. اما آنچه در این بنا واضح و مبرهن است، معماری خاص و بی نظیر آن است که هنر و دانش ایران باستان است که خودنمایی می‌کند. اگر میخواهید چهار طاقی بازه هور را بهتر بشناسید و یا اگر میخواهید بدانید چهار طاقی بازه هور در کجا واقع شده و چه زمانی برای بازدید این بنا بهتر است؟ کافیست تا آخر این مقاله با ما همرا باشید
چهار طاقی بازه هور را بهتر بشناسیم
چهار طاقی بازه هور یک بنای سنگی مربوط به دوره ابران باستان و به جامانده از زمان ساسانیان است. این بنا در روستای بازه هور در جاده قدیم تربت حیدریه – مشهد قرارد. این بنا در کنار دره‌ای به نام بازه هور به معنای لغوی دره خورشید قرار گرفته شده و از این رو همین نام را بر خود گرفته است. درباره این بنا نظریه‌های متفاوت و حدس و گمانهایی نیز وجود دارد. بسیاری از پژوهشگران این بنا را یک آتشکده و مکانی به عنوان نیایشگاه در دوران ساسانی می‌دانند و برخی دیگر معتقدند که این بنا هسته مرکزی از یک قلعه و مجموعه برای حفاظت در مقابل راهزنان بوده است.
[irp posts=”5689″]همچنین در سال‌های اخیر پژوهشگرانی نظریه بر مبنای خاصیت نجومی این بنا بر اساس یکسری مستندات و ادله بیان کرده‌اند. بر اساس این نظریه، چهار طاقی بازه هور یک بنای مربوط به اختر شناسی است که برای تنظیم تقویم خورشیدی و تعیین فصول از آن استفاده می‌شده است. چهار طاقی بازه هور دارای یک گنبد و سه ورودی است و به عنوان قدیمی ترین و اولین سازه گنبدی شناخته می‌شود که در تور مشهد از کرمانشاه بازدید از این بنا را فراموش نکنید.
تاریخچه چهار طاقی بازه هور
خراسان محل قوم پارتها بوده است و این بنای شگفت انگیز یادگاری از همان دوران دور است. چهار طاقی بازه هور در دوره پارتها که از 249 پیش از میلاد مسیح تا سال 226 میلادی حکومت میکردند، ساخته شده است و در دوره های اشکانی، ساسانی و سلجوقی این بنا مورد مرمت و بازساری‌هایی نیز جهت حفظ و استفاده قرار گرفته است. برا اساس نظریه بزرگترین پژوهشگران ایرانی و خارجی، چهار طاقی بازه هور، اولین و قدیمی ترین بنای گنبدی شکل است. این بنا دارای یک گنبد و سه ورودی بوده که در اطراف آن ویرانه‌هایی از قلعه دختر و پسر مشاهده می‌شود.
آثار به جا مانده از قلعه های دیگر در اطراف چهار طاقی بازه هور، نشان دهنده اهمیت آن در دوره ساسانیان است. بسیاری هنوز این بنار به عنوان یک آتشکده می‌دانند در حالیکه بر اساس ادله زیادی کاربرد چهار طاقی بازه هور به عنوان یک بنای ستاره شناسی مشخص شده است که در ادامه کاربرد این بنا را بیشتر توضیح خواهیم داد. در کنار کاربرد این بنای باستانی، نوع معماری و همچنین هنر ایرانیان در ساخت سقف مدور و گنبدی شکل در آن زمان یکی دیگر از موضوعات قابل توجه و جالب است.
معماری چهار طاقی بازه هور
معماری چهار طاقی بازه هور در عین سادگی بسیار جالب و معمایی است. یک اتاق مربعی شکل به همراه چهار ستون پهن و عریض که توسط سقف گنبدی شکل پوشیده شده است. ازنوع معماری این بنا به نظر میرسد که این چهار طاقی بازه هور، بازمانده‌ای از یک مجموعه معماری بزرگ باید باشد. فضای این چهار طاقی از چهار طرف باز است و فضای ورودی دارای سه درگاهی بلند است. ورودی اصلی بنا در ضلع غربی قرار دارد. در اطراف این بنا از الوارهای چوبی در کنج‌های مربع به منظور تبدیل مربع به 8 ضلعی استفاده شده است.
ابعاد این بنا 23 متر در 15.5 متر بوده و دارای گنبدی به ارتفاع 7 متر می‌باشد همچنین ضخامت ستون‌ها از بیرون به 6 متر میرسد. در اطراف بنای سنگی چهار طاقی بازه هور، الحاقاتی چون راهرو، ایوان و دیوار وجود داشته است که هنوز آثاری از آن‌ها به چشم می‌خورد. مصالح به کار رفته در چهار طاقی بازه هور سنگ و گچ و الوارهای چوبی است و با ساده‌ترین مصالح ممکن زیباترین نوع معماری خلق شده است که خود تاییدی بر علم و هنر ایرانیان است.
ویژگی‌های چهار طاقی بازه هور
یکی از مهم ترین ویژگی‌های چهار طاقی بازه هور زیرسازی و بستر بنا است که به شیوه معماری دوران ساسانی است و همین باعث شده است که بعد از گذشت این همه سالم هنوز به جا مانده باشد و همچنان خودنمایی کند. این بنا یکی از معدود بناها و آثار به جا مانده در زمان پارتها است چرا که بسیار از از آثار و بناها در دوره هخامنشیان به منظور یکپارچگی و تغییرات از بین رفته‌اند.
استفاده از ساده ترین مصالح ممکن و همچنین نوع معماری و ابعاد و ارتفاع این بنا و ساخت آن با کمترین امکانات از دیگر ویژگی‌های بارز این بنا است. در کنار معماری زیبا و شگفت انگیز چهار طاقی بازه هور، کاربرد اختر شناسی این بنا بسیار جالب توجه و خیره کننده است. هرچند هنوز بسیاری معتقدند که چهار طاقی بازه هور یک معبد و یا نیایشگاه یا همان آتشکده دردوره ساسانی بوده است اما کاربرد اختر شناسی این بنای زیبار را نمیتوان منکر شد.
چهار طاقی بازه هور و کاربرد آن
چهار طاقی بازه هور به دلیل مجاورتش با دره خورشید به همین نام معروف شده و سال‌ها نسل به نسل، زبان به زبان چرخیده تا به امروز رسیده است. اما در ایران باستان بازه به معنای شکاف بوده است و هور به معنای خورشید. به عبارتی از شکافهای چهار طاقی نور خورشید نمایان می‌شده است و این نان یعنی بازه هور به آن نسبت داده شده است.
[irp posts=”4928″]چهار طاقی بازه هور با این ویژگی، نظریه کاربرد اختر شناسی‌اش کلید خورد و با توجه به عدم هیچگونه آثاری از آتشدان و یا معبد در این بنا ، این نظریه محکم تر شد. همچنین با آزمایشات بیشتر مشخص گردید که بر اساس نوع عبور نور خورشید از چهار طاقی بازه هور، شروع و پایان فصلها و همچنین تعیین تقویم و ایام مهم سال امکان پذیر بوده است.
براساس نظریه باستانشاسان، چهار طاقی محلی بوده که افراد خبره و متخصص در این مکان‌ها حضور داشتند و بر اساس محاسباتی دقیق روزهای مهم سال را تعیین میکردند. تعبین روزهایی که برای جشنهای باستانی ، کشاورزی و امور مهم استفاده می‌شده است از جمله کاربرد چهار طاقی بازه هور در دوران گذشته می‌باشد.
چهار طاقی بازه هور کجاست؟
چهار طاقی ازه هور در 85 کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار گرفته است. این بنای زیبا در نزدیکی شهرستان رباط سفید در روستای بازه هور واقع گردیده است. برای دسترسی بهتر و راحت‌تر کافیست از جاده قدیم مشهد – تربت حدیریه بروید بعد از رسیدن به روستای بازه هور به راحتی میتوانید با سوال کردن از اهالی روستا به راحتی به این بنای سنگی و شکوهمند برسید. برای رفتن به این مجموعه زیبا میتوانید با وسیله شخصی خود یا به همراه تور مشهد از یزد سفر کنید و از چهار طاقی بازه هور این بنای باستانی شکوهمند دیدن فرمایید.
چه زمانی به چهارطاقی بازه هور برویم بهتر است؟
بازدید از چهار طاقی برای کسانی که علاقه زیادی به آثار باستانی و تاریخی دارند بسیار جذاب و دیدنی است. همچنین دوست داران علم ستاره شناسی و اختر شناسی که دوست دارند نوع کارکرد و کاربرد چهار طاقی بازه هور را تماشا کنند نیز پیشنهاد می‌شود. اگر در روزهای اول سال به این بنای زیبا بروید میتوانید عبور نور خورشید را از شکافهای چهار طاقی بازه هور را مشاهده کنید و علاوه بر شکوه و زیبای این بنا، متوجه نوع کاربرد آن نیز در گذشته شوید. بهار و تابستان فصل بهتری برای رفتن به حومه شهر مشهد است چرا که هم هوای بهتر است و هم به راحتی میتوانید به نقاط و روستاهای اطراف دسترسی پیدا کنید.
در پایان
آثار باستانی زیادی در شهر مشهد و اطراف آن وجود دارد که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست ، معماری، هنر وکاربرد بناهای تاریخی بسیار جذاب و دیدنی است و برای گردشگران و توریست‌های خارجی بسیار جالب و قابل و توجه است. چهار طاقی بازه هور یکی از باستانی‌ترین بناهای تاریخی ایرانی است که ازنظر پژوهشگران امریکایی نیز به عنوان اولین بنای گنبدی جهان شناخته می‌شود. چهار طاقی بازه هور یک بنای کاربردی و مورد استفاده در اختر شناسی است که سالیان طولانی استوار مانده است.
البته در باره کاربرد این بنا استفاده از آن به عنوان آتشکده بین پژوهشگران اختلافاتی وجود دارد که در طول مقاله به تفصیل در باره آن صحبت کردیم. بازدید از چهار طاقی بازه هور به عنوان سبکی از معماری باستان و نمایش علم و هنر ایرانیان به علاقه مندان و گردشگران توسط سفرآس 24 پیشنهاد می‌شود.