قلعه وان یک قلعه عصر آهن بود که اکنون به صورت خرابه ای خیره کننده بر روی صخره ها در غرب شهر مدرن وان قرار دارد. این بنا به عنوان بخشی از پادشاهی اورارتو در قرن نهم قبل از میلاد ساخته شد. با سقوط این پادشاهی در قرن هفتم قبل از میلاد، قلعه وان به تصرف آشوری ها درآمد.

مکان قلعه وان نشانه های این دو تمدن و همچنین تمدن های دیگر مانند امپراتوری عثمانی را دارد. به ویژه، بقایای مسجدی در آن قرار دارد که سلطان عثمانی، سلیمان باشکوه (1494-1566) ساخته است.

تاریخ قلعه وان

قلعه وان بر روی صخره ای مرتفع مشرف به دشت در ساحل دریاچه وان که در فاصله ای از مرکز شهر قرار دارد ساخته شده است. وان برای مدت طولانی پایتخت ایالت اورارتو با نام توشپا بود که توسط پسر پادشاه اورارتویی لوتوپری، پادشاه ساردوری اول ساخته شد. قلعه وان در قرن نهم قبل از میلاد ساخته شد. در زمان سردوری یکم، حکومت‌ها و قبایل فئودالی اطراف گرد هم آمدند و پایتختی به نام توسپا در محل وان کنونی ایجاد شد.

قلعه وان که محل استقرار اورارتوی ها تا عثمانی ها بود به دیوارهای دژ داخلی، دو دروازه ورودی، اسلحه خانه، انبار، برج ها و مسجد سلیمان هان که اولین اثر اسلامی در وان است، افزوده شد.

دیوارهای اصلی، سنگرها و برج‌هایی که تکیه می‌دهند از سنگ قلوه سنگ، آجر گل و مصالح سنگی تراش خورده ساخته شده‌اند. این دیوارها و استحکامات شبح قلعه را از شمال تشکیل می دهند. در دوره عثمانی، این قلعه صرفاً برای اهداف نظامی استفاده می شد. شهر اصلی در جنوب قلعه ایجاد شده است. این نیز توسط دیوارها احاطه شده است.

تاریخ قلعه وان بسیار فراتر از سقوط اورارتو است. توسط ایرانیان هخامنشی فتح شد، سپس توسط ارامنه باستان و سپس توسط پادشاهی های مختلف ایرانی و رومی مورد استفاده قرار گرفت. اعراب و ترکان سلجوقی نیز بر آن مسلط شدند. این قلعه توسط تامرلن تا حد زیادی ویران شد اما بعداً توسط عثمانی ها بازسازی شد. حتی روس ها برای مدت کوتاهی این قلعه را در قرن بیستم اشغال کردند.

پس از اورارتوها تا زمان امپراتوری عثمانی بقایایی جز کتیبه فارسی باقی نمانده است . دیوارهای اصلی، سنگرها و برج‌هایی که استحکامات را فراهم می‌کنند از سنگ‌های قلوه‌ای، خشت و سنگ تراشیده ساخته شده‌اند. این استحکامات دیواری نمای قلعه را از شمال تشکیل می دهند. در دوره عثمانی، این قلعه صرفاً برای اهداف نظامی استفاده می شد.

شهر اصلی در جنوب قلعه ایجاد شده است. این قلعه تا به امروز باقی مانده است .

بیشتر دیوارهایی که امروزه باقی مانده اند در دوران عثمانی ساخته شده اند.

در قسمت جنوبی قلعه وان، پله‌های صخره‌ای از بالا به سمت مخزن آب پایین می‌رفتند و مردم محلی آن را «هزار پله» یا «پله‌های شیطان» می‌نامیدند.

 در سمت وسط صخره در جنوب قلعه وان، شاه پری Kserkes کتیبه ای به خط میخی نگاشت. علاوه بر این، کتیبه‌های زیادی درباره جنگ‌ها، پیروزی‌ها و کارهای انجام شده در بخش‌های مختلف قلعه وجود دارد.

چهار جسد اطراف قلعه وان را احاطه کرده اند. دو تا از این دیوارهای بدنه متعلق به ترک‌های آکویونلو و ترک‌های عثمانی است. دو مورد دیگر متعلق به اورارتوها است.

در داخل قلعه، مسجد، مدرسه، پادگان سربازان و آب انبارهای مربوط به دوره عثمانی قرار دارد. در دوران عثمانی، قلعه وان یکی از پایگاه های مهم بود.

اولیا چلبی در مورد قلعه وان می گوید: حدود 300 یانچی و توپخانه در قلعه داخلی زندگی می کنند. رسیدن به دیوارهای بلند قلعه وان غیرممکن است.

قلعه وان امروز

در پای قلعه وان، موزه فعلی وان در بهار سال 2020 پس از آسیب دیدن موزه اصلی در زلزله‌های سال 2011 افتتاح شد. این موزه به تاریخ، باستان شناسی و قوم نگاری استان وان به طور کلی با تمرکز بر تمدن اورارتویی می پردازد. نمایشگاه های اورارتویی شامل جواهرات نفیس طلا و مجموعه ای از کمربندهای برنزی، کلاه ایمنی، زره اسب و مجسمه های سفالی است.

این موزه همچنین بازدیدکنندگان را با قلعه ها و معابد مختلف اورارتویی که در سرتاسر منطقه ایجاد شده اند، آشنا می کند. بلیط ورودی به موزه 10 لیر است.

رسیدن به قلعه وان

این قلعه در 3 کیلومتری غرب مرکز وان ترکیه مدرن واقع شده است. در امتداد خیابان های Melen و Sümbül پیاده روی کنید یا رانندگی کنید تا به ورودی سایت، در غربی ترین نقطه قلعه برسید.

از مرکز شهر وان به سمت قلعه یک مینی بوس “کاله” وجود دارد. در خیابان ایسکله، نزدیک مسجد Hazreti Ömer توقف می کند.