کوه دماوند قسمت مرکزی رشته‌کوه البرز است و طبق تقسیم‌بندی کشوری قله در قسمت لاریجان شهرستان آمل و در استان مازندران واقع شده است. این کوه در سیزدهم تیرماه سال ۸۷ به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
همچنین قله دماوند از سال ۱۳۸۱ به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی از مناطق چهارگانه ارزشمند به لحاظ حفظ محیط زیستی قرار گرفته است. کوه دماوند برای ایرانیان نماد شکوه و عظمت و استواری است. در ادبیات تاریخی کشور نقش مهمی ایفا نموده است و در افسانه‌های فارسی برای آن شعرهای زیادی گفته‌اند.
کوه دماوند کجاست؟
کوه دماوند یکی از قله‌های آتشفشانی در خاورمیانه و ایران است که از جاهای دیدنی استان مازندران هم به‌حساب می‌آید و در شمال کشور واقع شده است. از لحاظ تقسیمات کشوری همان‌طور که گفتیم در قسمت لاریجان در شهرستان آمل و در استان مازندران واقع شده است در روزهای آفتابی و صاف آن را می‌توانید از تهران ورامین و… هم ببینید و از سمت مازندران هم قابل‌مشاهده است.
مسیر دسترسی به قله دماوند
پارک کوهستانی دراک شیراز، پارکی زیبا در شهر حافظ و سعدی
کوه دماوند همان‌طور گفته شد از شهر ورامین تهران قم مازندران قابل رویت است بهتر است برای صعود کردن به این قله زیبا و سرسخت به تهران و شهر دماوند سفر کنید و مسیرهای اصلی را انتخاب کنید. صعود به این قله در چهار جبهه قابل دسترسی است.
هرچند که اغلب مسیرها دارای یک‌سری جان‌پناه‌های مهم هستند؛ اما بهتر است حتماً این کار را گروهی انجام دهید که کاربلد هستند و راه را می‌دانند و تجربه رفتن به دماوند را داشتند و جان‌پناه زیبایی در قسمت جنوبی که از سمت جنوب شرقی این کوه شروع می‌شود وجود دارد.
مسیرهای دسترسی به نوک قله آبشار یخی دماوند در مسیر این جبهه قابل‌مشاهده است. امروزه جان پناه های متعددی در مسیر این کوه برای کوهنوردان ساخته شده است که تعداد آنها زیاد است و امکان اقامت در شب را برای آنها فراهم می‌کند. همچنین می‌توانید در این قرارگاه راهنمایی صعود به قله را هم داشته باشید
جغرافیایی قله دماوند
ارتفاع دماوند
دماوند را در مرتبه دوازدهم و جزو بلندترین قله‌های دنیا می‌شناسند. البته این شناسایی از لحاظ ارتفاع و نسبیت است. پایگاه ملی داده‌های علوم زمین ایران و رصدخانه زمین ناسا ارتفاع این قله را به ۵۶۷۰ اعلام ۵۶۷۱ متر عنوان کردند و با همین ارتفاع به ثبت رسیده است.
آب‌وهوای دماوند
فشار هوا در این قله نسبت به فشار هوا در سطح زمین در ارتفاعات کوه دماوند تا ۶۰ درجه زیر صفر برای زمستان است و تا دو درجه زیر صفر در تابستان‌ها عنوان شده است. میانگین بارندگی در ارتفاعات دماوند سال‌های اخیر حدود ۱۴۰۰ میلیمتر بوده است و بارش در ارتفاعات معمولاً به‌صورت برف خود را نشان می‌دهد.
کوه دماوند در تاریخ
آشوریان این کوه را کانون سنگ لاجورد می‌دانستند در آن زمان تاخت‌وتازهای آشوری‌ها با فلات‌های ایران از طریق این کوه انجام شد. در کتیبه‌های آشوری هم به آن اشاره شده است. سنت‌گذاران آن زمان پیکر مردگان را در این کوه‌ها با آیین‌های مغانی خاک می‌کردند و عده‌ای هم در زمان جنگ‌های داخلی در میان‌دامنه‌های دماوند زندگی می‌کردند و تهرانیان خود را از همان جا به مکان‌های دیگر ایران می‌رساندند.
در دامنه دماوند کتیبه زیادی شناسایی شده اند که همه آنها به دوره قبل از اسلام برمی‌گردد در سده هشتم میلادی در پایین کوه دماوند دژ مستحکم بود که به مقری برای زرتشتیان تبدیل شده بود و آن را به نام پیر مغان و پیروانش می‌شناختند.
در این دژ به فرمان المهدی خلیفه عباسی ویرانی‌های زیادی به بار آمد و مغان را در همان جا کشتند. در دوران سلطنت پهلوی و در ادوار تاریخی مختلف کوه دماوند نقش بسیار خوبی را برای ایران ایفا کرده است و همچون خورشیدی همیشه در حال تابش در دوره‌های مختلف تاریخی بوده است و آن را به‌عنوان نماد ایران‌زمین می‌شناسند و هیچگاه افول نخواهد کرد.
نام و ریشه‌شناسی کوه دماوند
نام دماوند به دو صورت دماوند و دن باوند ثبت ملی شده است این کوه را کاملاً با کوههای جبل لاجورد و هما معرفی می‌کنند. دلیل نام‌گذاری دماوند در فرهنگ معین می‌توان به دم (دمه، بخار) + آوند دماوند؛ دارای دمه و دود و بخار (آتشفشان).
ناصرخسرو قبادیانی در اوایل سفرنامه دررابطه‌با کوه دماوند شعرهای زیادی گفته است و می‌گوید میان ری و آمل کوه دماوند است؛ مانند گنبدی که آن را لباس آن گویند. لواسان در زبان پارسی میانه یا زبان پهلوی به معنای تیغه کوه است که محل طلوع خورشید است قصیده دماوندیه از ملک‌الشعرای بهار هم بسیار معروف است.
کوه دماوند در ادبیات و اساطیر ایرانی
از دماوند در اساطیر ایرانی هم به‌شدت یاد شده است. در آثار ادبی فارسی به این اسطوره به‌صورت مکرر اشاره شده است. شهرت دماوند بیشتر از هر چیزی دیدنی است که فریدون از شخصیت‌های اساطیری ضحاک را در آنجا درون غاری به بند کشید و ضحاک را در همان‌ها زندانی کرد تا آخرالزمان که بندها گسسته شدند و سرانجام به دست گرشاسپ کشته شد.
هنوز هم بعضی از ساکنین نزدیکی که در این قسمت زندگی می‌کنند این باور را دررابطه‌با این که ضحاک در دماوند زندانی است دارند و دررابطه‌با ناله‌های ضحاک روایاتی آمده است. لشکر فریدون به سپهسالار کاوه با ضحاک در حوالی دماوند بوده است طبق اسناد تاریخ بلعمی محل زیستن کیومرث کوه دماوند بوده است و قبر فرزند او هم در همین‌جا قرار دارد دماوند بار دیگر در پادشاهی منوچهر هم خودنمایی کرده است.
آرش کمانگیر از فراز آن به سمت مرز ایران و توران کمان را پرتاب کرد و مرز را مشخص نمود. در اشعار ایرانی معمولاً از این نام زیاد استفاده شده است. در اشعار منظومه‌های شاعران دیگر همچون فردوسی منظومه ویس و رامین الدین گرگانی و قصیده از خاقانی تلمیح دماوند را حتماً دیده‌اید.
جاهای دیدنی کوه دماوند
آبشار دماوند زیبا
در قسمت جنوبی این کوه، آبشارهای یخ‌زده هستند که همه آنها در جهان منحصربه‌فرد هستند و بلندی آنها به ۷ متر قطر آنها به 5 متر می‌رسد و یخ‌های این آبشار هیچگاه آب نمی‌شود و حتی در فصل تابستان هم بر اثر تابش آفتاب به‌هیچ‌عنوان یخ‌های خود را از دست نمی‌دهد. بعدازظهر در حدود اوایل ظهر که دمای هوا به بالای صفر می‌رسد اندکی آب از سمت آن جاری می‌شود ولی به‌محض اینکه خورشید از بلندای آسمان به سمت مغرب می‌رود دمای هوا به زیر صفر می‌رسد و یخ‌ها دوباره شکل منجمد به خود می‌گیرند.
این ترتیب آبشار یخی بسیار نادر است که همیشه یخ‌زده است. در این آبشار گودال‌هایی هستند که در تمام سال پوشیده از برف هستند آبشار یخی کوه دماوند با قرارداشتن در ارتفاع ۵۰۰ متری از سطح دریا مرتفع‌ترین آبشارهای خاورمیانه است. عکس کوه دماوند جلال و عظمت آن را به همگان نشان می‌دهد.
یخچال‌ها
یخچال‌های طبیعی متعدد و معروفی وجود دارند که نام آنها را عنوان می‌کنیم
- یخچال سیوله
- یخچال دوبی
- یخچال عروسک‌ها
- یخچال دره بخار
- یخچال خورتاب
- یخچال شمال غربی
- یخچال غربی
آتشفشان دماوند
دماوند کوه آتشفشانی و نیمه‌فعال است که در دوران چهارم زمین‌شناسی به دوره هو لوسین معروف است برمی‌گردد و عمر ان را با استفاده از روش کربن شناسی تخمین زدند و به 38500 سال قبل می‌رسد. وجود چنین چشمه‌های آبگرم و گوگردی نشان می‌دهد که این آتشفشان همچنان نیمه‌فعال است. عمده‌ترین فعالیت آتشفشانی و بیشترین عملکرد این کوه باعث شکل‌گرفتن آن شده است که حدوداً در 10000 هزار سال قبل اتفاق افتاده است. قطر دهانه آتشفشان حدود ۴۰۰ متر است که دریاچه از یخ را پوشش می‌دهد.
برخی معتقدند که آتشفشانی نیست و برخی دیگر می‌گویند که آتشفشان دماوند کاملاً فعال است و از چشمه‌های آبگرم و خروج گاز نشان از فعال‌بودن آن می‌دهد. دکتر مهدی زارع از متخصصانی که معتقد است دماوند یک کوه آتشفشان بسیار فعال است. عکس کوه دماوند بسیار زیبا است و شما را با جلوه‌ای زیبا روبرو می‌سازد
پوشش گیاهی و جانوری کوه دماوند
پوشش گیاهی منطقه بسیار کامل است به‌گونه‌ای که به از بسیاری گیاهان دارویی این منطقه که در کتاب‌های معتبر گیاه‌شناسی هستند یاد می‌شود. در ارتفاعات مختلف این کوه بیابان گیاهان گوناگون و فراوان هستند برخی از آنها فقط در یک اتفاق خاصی رشد می‌کنند.
در قسمت‌های مختلف دامنه شرقی دماوند رشد می‌کند. برخی دیگر از گونه‌های گیاهی مثل کاج اسپرس کوهی نیمه کروی یاسمن صخره‌ای پیربهار دنایی شبدر شاه‌بلوطی ترشک کوه سری دغدغه انگور تیر گل نسترن وحشی روز گردآلود چمن‌آرا تی و دیگر گیاهان بسیار محبوب دماوندی هستند که تنها به این منطقه اختصاص دارند.
اندازه شقایق‌هایی که در این منطقه رشد می‌کنند منحصربه‌فرد هستند و آنها را به نام شقایق لار و قرینه می‌شناسند که این منطقه به لحاظ مراتع و چراگاه‌ها بسیار قوی است؛ ولی متأسفانه به دلیل جاده کشی بخش از شکوه آن از بین رفته است. عکس کوه دماوند زیبایی‌های بسیاری را نشان می‌دهد.