آرامگاه خواجه ربیع یکی از جاذبه های زیارتی در کلان شهر مشهد است که از دوران صفویان به یادگار مانده. این بنا در خیابان خواجه ربیع واقع شده و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت نیز رسیده است. حضور در این آرامگاه خواجه ربیع علاوه بر اینکه شما را با مکانی زیارتی روبرو می کند، یک جاذبه تاریخی را نیز پیش روی تان قرار می دهد.
آرامگاه خواجه ربیع از بناهای دوره صفوی است و در سده یازدهم هجری به دستور شاه عباس و به توصیه شیخ بهایی بنا شده است. باغ آرامگاه مذکور درون روستایی به نام حسین آباد خواجه ربیع احداث شده و اکنون باغ و مزار هر دو زیر نظر آستان قدس رضوی اداره می شوند.
این باغ که از قبرستان های مهم کلان شهر مشهد محسوب می شود، علاوه بر خواجه ربیع فتحعلی خان (جد قاجارها) را نیز در خود جای داده و این فرد در زیر مقبره خواجه دفن شده است. یکی از نکات جالب توجه در مورد این بنا این است که ساخت بنای معروف تاج محل هندوستان را الهام گرفته از این آرامگاه می دانند.
خواجه ربیع که بود؟
با توجه به اختلاف نظرهایی که راجع به این شخصیت وجود دارد به درستی نمی توان این خواجه معروف را معرفی کرد. اما مشهور ترین روایت حاکی از آن است که ربیع بن خثیم معروف به خواجه ربیع از شهر کوفه و از طایفه بنی اسد بوده است.
وی را از زاهدان نامدار صدر اسلام از اصحاب پیامبر و همچنین از سرداران سپاه امیر المومنین می دانند. خواجه در سال های پایانی زندگی خود یعنی در نیمه دوم قرن اول هجری از عربستان مهاجرت می کند و به نوغان می آید و در همانجا ساکن می شود.
وی پس از مرگ در همین شهر به خاک سپرده می شود. زمان مرگ وی را بین سال های 61 تا 63 هجری نوشته اند. این شخص زمانی امارت ری را در دست داشته و در جنگ صفین نیز از یاران امام علی (ع) بوده است.
خواجه ربیع ظاهرا با معاویه بن ابی سفیان خویشی داشته و برخی روایات حاکی از آن است که به دلیل بروز اختلاف بین امام علی (ع) و معاویه تصمیم بر انزوا گرفته و دلیل مهاجرت وی به خراسان نیز همین امر بوده است. گفته شده امام رضا (ع) در سال های 200 تا 203 مقبره خواجه ربیع را زیارت کرده است.
از ویژگی های اخلاقی که برای وی ذکر کرده اند می توان به زهد ورزی، شب بیداری، پارسایی، ذکر گفتن و وعظ گفتن اشاره کرد. نکته جالبی که به وی نسبت می دهند این است که که خواجه در منزل خود قبری ساخته بود و هر گاه احساس قساوت قلب می کرد دورن آن می خوابید و آیه ای را با خود می خواند.
صرف نظر از اینکه اطلاعات رسیده به ما از خواجه ربیع تا چه اندازه صحت دارد، اکنون مزار وی یکی از پربازدیدترین جاذبه های زیارتی در مشهد است.
رنگ هنر در طرح آرامگاه
بناهای زیارتی چون آرامگاه خواجه ربیع را می توان از چند جنبه نگاه کرد. در واقع اگر چه این مکان به عنوان جاذبه ای زیارتی مطرح است و زیارت آن را می توان مهم ترین زمینه حضور در آن دانست. اما یکی دیگر از جنبه های حضور در چنین بناهایی دیدن آنها با نگاهی هنری و تاریخی است.
در واقع به آرامگاه خواجه ربیع علاوه بر جاذبه ای زیارتی می توان به عنوان جاذبه ای تاریخی نگاه کرد که هنر دورانی پیش از این را در خود نگاه داشته تا امروزه به ما نشان دهد. بازدید از بناهای تاریخی مانند این در تور مشهد از تهران میتواند خاطره ای متفاوت برای شما باشد.
اساس این آرامگاه در سال های 1026 تا 1031 ساخته شده است. این بنا در باغی بزرگ و با صفا در حاشیه شمالی مشهد واقع شده. گنبد آن دارای ارتفاعی 18 متری است که بر روی بنایی چهار ایوانی قرار گرفته.
گنبد زیبای این مقبره از کاشی های فیروزه ای رنگ جذابی به خود گرفته و درون این بنا نیز با نقاشی هایی به رنگ طلایی زینت یافته است. وجود دو کتیبه در داخل گنبد علاوه بر اینکه سال احداث بنا را نشان می دهد، زیبایی و جلوه خاصی را نیز به این مقبره بخشیده است.
مقابل ورودی باغ، یک آب انبار قرار گرفته که بنابر گفته ها ساخت آن به ام کلثوم و تلاش های میرزا صدرالدین برمی گردد. حضور در این مکان شما را با زیبایی های خاصی روبرو می کند که واقعاً جذاب خواهد بود. از دیگر جاذبه های زیارتی مشهد که می توانید از جنبه های مختلفی به آن نگاه کنید امامزاده ناصر ویاسر است.