حمام شاه مشهد و موزه مردم شناسی کجاست ؟

 حمام شاه مشهد یکی از جاذبه های گردشگری  کلان شهر مشهد بوده که ممکن است به گوش گردشگران و مسافرین مشهد آشنا باشد. امروزه با گشترش شهر نشینی، شهرها پر از برج‌ها و ساختمان‌های بتنی شده‌اند که سر به آسمان کشیده‌اند و دیگر خبری از آن خانه‌های قدیمی، حوض و باغچه ‌های سرسبز و ایوان و حیاط نیست اما هنوزم در بعضی از نقاط شهر مشهد، بناهای تاریخی و زیبایی وجود دارد، بناهایی که یادگاری از دوران‌های دور و نیاکان ماست.

بازدید ازاین بناها می‌تواند برای ساعت‌ها ذهن شما را از شلوغی های شهر دورکند و با دیدن معماری قدیمی ایران،  احساسات بهتری را تجربه کنید و همچنین در کنار تماشای فضای جالب و قدیمی این بناها میتوانید اطلاعات مفید و جالبی را درباره گذشته و تاریخ آن بنا بدست آورید.

پیشنهاد نویسنده بعد از مطالعه این مطلب: کوه پارک مشهد کجاست؟

حمام شاه مشهد  یکی از این بناهای تاریخی بوده که با معماری خاصی که دارد مکان مناسبی برای علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ ایرانی است. این حمام دارای بخش‌های مختلفی بوده و که امروزه با تغییر کاربری و ثبت آثار ملی، تبدیل به  موزه مردم شناسی در مشهد شده است.

حمام شاه مشهد و موزه مردم شناسی

در گذشته حمام‌های عمومی زیادی وجود داشته است که در اثر نوسازی و توسعه شهری، تخریب شده و از بین رفته‌اند. اما در این بین بعضی از آن‌ها به جا ماندهند که تبدیل به جاذبه‌های گردشگری شده‌اند. در مشهد نیز  حمام های زیادی به ویژه اطراف حرم که بافت قدیمی شهر است وجود داشته است.

یکی از این حمام ها حمام  مهدی قلی بیک است که به اختصار حمام شاه مشهد که الان موزه مردم شناسی نامیده می‌شود. این حمام در سال 1374 در آثار ملی ثبت شده است و تبدیل  به موزه مردم شناسی  مشهد شده است.  در این حمام علاوه بر بخش‌های مختلف خود حمام که بسیار جذاب و دیدنی است، نقاشی‌ها و تابلوهایی قدیمی بر روی دیوارهای آن نصب شده است که جذابیت بیشتری به به فضای حمام داده است.

همچنین در این مکان غرفه‌های متعددی  تعبیه شده است و در آن وسایل قدیمی را به نمایش گذاشته شده است که برای بازدیدکندگان بسیار جالب و دیدنی است مخصوصا برای کودکان و نوجوانان امروزی  که میتوانند با آداب و رفتار و زندگی افراد گذشته آشنا شوند.

 تاریخچه و  قدمت حمام شاه مشهد

در باره قدمت حمام شاه مشهد باید بگوییم این  حمام قدمتی 100 ساله   داشته که مربوط به دوران صفوی است. حمام شاه مشهد در واقع حمام مهدی قلی بیک  بوده که در سال 1027 هجری قمری به دستور مهدی قلی بیک در دوران شاه عباس صفوی ساخته شد.  مهدی قلی بیک این حمام را وقف حرم مطهر امام رضا کرد  و در کنار آن یک قنات  نیز برای تامین آب  حمام احداث کرد و بدین شرط که مازاد آب قنات برای مسجد گوهرشاد، امور خیریه و زمین‌های زراعی استفاده گردد.

حمام مهدی قلی بیک به دلیل مجاورت با مسجد شاه و حرم امام رضا به حمام شاه مشهد شهرت یافت و با این نام معروف بود. بعد از انقلاب اسلامی این حمام به نام حمام رضوی تغییر نام داد اما هنوزم بسیاری از مردم، این حمام را با نام قدیمی اش یعنی حمام شاه مشهد میشناسند.  در سال 1374  این حمام در آثار ملی کشور ثبت گردید و بعد بازسازی  تبدیل به موزه مردم شناسی گردید.

پیشنهاد نویسنده بعد از مطالعه این مطلب: پارک چهل بازه مشهد

مهدی قلی بیگ واقف حمام شاه مشهد

مهدی قلی بیک یکی از واقفان آستان قدس رضوی است. ایشان از امیرهای ترک و از یک طایفه جغتایی بودند که در زمان شاه عباس صفوی به سمت میرآخوری یک سمت مهم در آن دوره بوده منصوب شده بودند. همچنین ایشان یکی از سرداران دوره شاه عباس بوده که در جنگ‌های آن زمان به او اشاره شده است.

در جنگ ایران عثمانی فرماندهی سربازان خراسانی را به عهده داشتند  و همچنین در مذاکرات با عثمانی ها به عنوان نمایده شاه از ایشان یاد شده است. مهدی قلی بیک در امور خیریه بسیار فعالیت‌های قابل توجه‌ای داشته است. که در وقف نامه‌هایی پس از مرگش به جا مانده است. که علاوه بر حمام و قنات دو روستای دیگر یکی در مشهد و دیگری ذر کرج نیز از طرف ایشان وقف شده است.

فضا و معماری حمام شاه مشهد

حمام شاه مشهدف یکی از بزرگترین حمام‌هاس که مشاحتی حدود 2000 متر مربع دارد. این حمام از بخش‌های متنوعی تشکیل شده که معماری خاص و زیبای خودش را دارد. در بعضی از بخش‌های ان نقاشی‌های بر رو دیوار و سقف چشم هر کسی را خیره نگه میدارد. در این حمام از مصالحی چون؛ آجر، آهک، کاشی شیشه و ساروج استفاده شده است.

این حمام مجموعه‌ای از فضاهای متعدد است که هر کدام در قدیم کاربر خاصی داشتند. در این بین بزرگترین وز یباترین بخش آن بینه حمام و یا هشت ستون است که با نقاشی‌های جذاب و قدیمی مزین  شده است.

بخش‌های مختلف حمام شاه مشهد

همانطور که گفته شد، حمام شاه مشهد، مجموعه‌ای از بخش‌های مختلف است که هر کدام در قدیم کاربرد خاص خود را داشته‌اند علاوه بر بخش‌های طبیعی خود حمام شاه مشهد، یکسری غرفه‌ها و بخش‌ها به این حمام در جهت موزه مردم شناسی اضافه شده است که به نمایش وسایل قدیمی و وسایلی که در حمام کاربرد داشته اند می‌پردازد به طور کلی بخش‌های حمام شاه مشهد عبارت است از:

• سربینه یا رختکن حمام
• هشتی یا میاندار
• گرمخانه
• آتشخانه یا تون
• چاله حوض
• غرفه‌های موزه مردم شناسی

سربینه حمام

سربینه حمام  همان رختکن حمام شاه مشهد است که که این قسمت با نقاش و کاشی‌های رنگی تزئئین شده است. در این قسمت از حمام گچ بری های  های زیادی وجود دارد که در بعضی از لایه های آن نقاشی شده است. سربینه حمام شاه مشهد داری 4 صفه است، یک صفه برای بزرگان و اشراف زادگان و 3 صفه دیگر برای عموم  مردم جهت  تعویض لباس می باشد.

هشتی یا میاندر حمام

هشتی حمام در واقع فضای است که  ما بین گرمخانه و رختکن قرار دارد، کاربرد این قسمت بدین گونه است که در قدیم، وقتی فرد بعد از حمام کردن از گرمخانه بیرون می‌آمده پای خود را در را در آب سرد داخل حوض قسمت هشتی حمام میزده و بعد راهی قسمت سربینه یا رختکن حمام جهت پوشیدن لباس‌هایش میشده است.

گرمخانه حمام

گرمخانه حمام در واقع محل اصلی حمام بوده که یک فضای مربعی شکل  و سقفی گنبدی شکل دراد. در این بخش قسمت‌هایی برای نشستن وجود دارد و در قسمتی از گرمخانه خزینه آب گرم وجود داشته است. در اطراف این خزینه دو اتاق وجود دارد که گویا از یک اتاق آن که دارای حوضچه است برای تصفیه آب و از اتاق دیگر برای استحمام افرادی که بیماری خاصی داشته اند استفاده میشده است.

آتشخانه حمام

آتشخانه حمام یا تون در پشت خزینه قرار دارد که به نحوی شما را با نحوه تامین انرژی گرمایی حمام‌ها در گذشته آشنا می‌کند، بدین شکل که مسئول آتشخانه حمام، هیزم ها را در اخل کوره قرار میدداه  و کرما از طریق کانالها و انشعاباتی به کف حمام منتقل میشده استو  در واقع  گرما از کف حمام تامین می‌شده است که  در معماری امروزه نیز کاربرد دارد.

چاله حوض حمام

چاله حوض، بخشی از حمام است که برای آب تنی در نظر گرفته شده است. فضای چاله حوض حمام شاه مشهد بسیار بزرگ بوده و در عین سادگی معماری خاص و بینظیری دارد که دیدن آن خالی از لطف نیست.

وسایل به  نمایش گذاشته شده در حمام شاه مشهد

 از آنجایی که حمام شاه مشهد امروزه به عنوان موزه مردم شناسی فعالیت دارد، بخشها وغرفه هایی در آن تعبیه شده است که با نمایش گذاشتن وسایل قدیمی و کاربردی در قدیم، به مرور تاریخ و آشنایی امروزی ها با گذشته می‌پردازد.

  وسایلی چون ظروف قدیمی، وسایل مرتبط با استحمام(سنگ پا، صابون، لنگ، حنا، گل سر شور، وسایل حجامت و…)، وسایل آرایش و پیرایش در قدیم( شانه چوبی، سرمه دان، عطر  دان و…) و سایل گرمایی و روشنایی در گذشته(شمعدان، چراغ توریریال فانوس و…) و همچنین ظروف و وسایلی چون سماور، قوری، انواع ظروف سفالی، سنگ و لباس‌های ادوار گذشته به چشم می‌خورد.

پیشنهاد نویسنده بعد از مطالعه این مطلب: بهترین بیمارستان های مشهد

آدرس حمام شاه مشهد

حمام شاه مشهد در نزدیکی حرم واقع شده است و به راحتی می‌توانید بعد از زیارت از این حمام قدیمی بازدید فرمایید. کافیست از خروجی ضلع غربی صحن جامع رضوی به انتهای خیابان اندرزگو و اندرزگو 13 بروید. در انتهای بازار بزرگ فرش فروش‌ها حمام شاه مشهد با عنوان موزه مردم شناسی مشهد قرار دارد.

ساعات کاری حمام شاه مشهد

 حمام شاه مشهد در تمام روزهای هفته فعالیت دارد و برای عموم باز است. هزینه ورودی به این موزه بسیار اندک بوده و به راحتی میتوانید از آن بازدید بفرمایید. ساعات بازدید از موزره مردم شناسی حمام شاه مشهد از 8 صبح تا 12 ظهر بوده و در ایام پنج شنبه و جمعه تا ساعت 11 می باشد.

در پایان مطالب

حمام شاه مشهد یکی از بناهای تاریخی و قدیمی در نزدیکی حرم امام رضا است که در سفرآس 24 بیشتر با آن آشنا شدید. مسافرینی که به مشهد میآیند از قشرهای مختلف با سلایق متفاوت هستند که هرکدام هدف تفریحی و گردشگری متفاوتی دارند از این رو مطالعه و داشتن اطلاعات در باره جاذبه‌های گردشگری یک راه مناسب جهت برنامه ریزی برای داشتن سفری راحت است.

مشهد دارای جاذبه های گردشگری بسیاری است که در گوشه گوشه آن به ویژه در نزدیک حرم که بافت قدیمی شهر است بناهای تاریخی متعددی وجود دارد که مکان‌های مناسبی برا تفریح و بازید افرادی است که علاقه خاصی به فرهنگ و تاریخ و سیر در گذشته و زندگی گذشتگان دارند.